Joachim Kühn & Mateusz Smoczyński – Speaking Sound

ACT 9630-2 (2020)

Joachim Kühn – fortepian

Mateusz Smoczyński – skrzypce, skrzypce barytonowe

Spotkanie Joachima Kühna i Mateusza Smoczyńskiego można uznać za niezwykle szczęśliwy zbieg okoliczności. Ich muzyczne rozmowy wydają się być wywoływane przez krótkie tematy i motywy. Dialogi ewoluują swobodnie, ale równocześnie dają prawdziwe poczucie skupienia. Ich puls i oddech wydają się być jednym. Mają odwagę wyruszyć tam, gdzie zabierze ich połączona fantazja i wyobraźnia, znajdując po drodze wszelkiego rodzaju nastroje i emocje.

Na płycie “Speaking Sound” dźwięki rzeczywiście mówią same za siebie. Główną cechą muzyki jazzowej od zawsze było to, co muzycy mają do powiedzenia poprzez swoje instrumenty i jakim brzmieniem się posługują. Joachim Kühn i Mateusz Smoczyński robią to w sposób nie tylko zbliżony, ale również i kompletnie fascynujący. Obaj mają korzenie klasyczne: pianista wychował się w Lipsku, w mieście Bacha, a skrzypek, 40 lat młodszy, jest absolwentem Akademii Muzycznej Fryderyka Chopina w Warszawie. Zasada, że da się ożywić tradycję europejskiej muzyki klasycznej poprzez ekspresyjne możliwości muzyki jazzowej jest częścią twórczej esencji obu muzyków.

Kiedy Joachim Kühn gra w swoim New Trio z Chrisem Jenningsem i Erikiem Schaefer, w sposób naturalny opiera się na groovie, szybkich i nagłych przebiegach posiadających swój magiczny urok. Dla kontrastu dominujący nastrój w duecie z Mateuszem Smoczyńskim jest znacznie bardziej kontemplacyjny. Kühn wyjaśnia to w ten sposób, że w instrumentalnych dialogach z Mateuszem osadzili się w spokojnych i pozytywnych uczuciach. Takie ciepło i wielkoduszność były cechami Ornetta Colemana, którego Joachim Kühn uwielbiał niemal od zawsze i z którym miał szczęście blisko współpracować. Podczas gdy obecny solowy projekt Joachima Kühna „Melodic Ornette” pozwala rozbłysnąć wyjątkowemu pięknu melodii Colemana, w duecie z Mateuszem Smoczyńskim skupił się na własnych kompozycjach oraz utworach swoich przyjaciół, takich jak „Schubertauster” Vincenta Peirani. Podstawowy kontekst pozostaje europejski, ale w utworach Rabih Abou-Khalila – „I’m Better Off Without You” oraz „nr 40” z „Asian Songs and Rhythms” Gurdjieffa, widać wyraźne poczucie otwartości na Orient.

Fortepian i skrzypce to klasyczne połączenie w muzyce poważnej i ten duet świadomie utrzymuje to dziedzictwo. Niemniej jednak ta muzyka kameralna z jej nieograniczonymi możliwościami nie byłaby możliwa bez impulsu jazzu.

Joachim Kühn i Mateusz Smoczyński mają wspólny punkt odniesienia, którym są dokonania polskiego skrzypka jazzowego Zbigniewa Seiferta. W przeciwieństwie do swoich poprzedników, Seifertowi udało się przenieść na skrzypce coś z brzmienia i ducha Coltrane’a, jednocześnie łącząc to z własnym słowiańskim sposóbem myślenia. Joachim Kühn był bliskim przyjacielem skrzypka, który tragicznie zmarł w 1979 roku. Ich wspólna praca była znakomita, o czym świadczą płyty Kühna „Cinemascope” i „Springfever”, a także przełomowe nagranie Seiferta z 1976 roku „Man Of The Light”. Joachim Kühn był także pianistą, gdy swoją premierę miał w Hanowerze w 1974 roku „Koncert jazzowy na skrzypce, orkiestrę symfoniczną i sekcję rytmiczną” Seiferta wykonany z Orkiestrą Radiową NDR.

Nikt z Polski, który gra na skrzypcach jazzowych, nie może uniknąć wpływu Zbigniewa Seiferta. Mateusz Smoczyński has internalized the work of his forerunner, and yet he has found its own language and also developed a brilliant technique which is highly individual. Jego osiągnięcia doprowadziły w 2016 r. do przyznania mu pierwszej nagrody na Międzynarodowym Konkursie dla Skrzypków Jazzowych, konkursie który ma w nazwie nazwisko Seiferta. Smoczyński jest współzałożycielem Atom String Quartet, grupy dobrze znanej daleko poza granicami Polski, oraz w latach 2012 do 2016 był pierwszym skrzypkiem w legendarnym Turtle Island Quartet. Jest liderem kwintetu, członkiem New Trio, wydał swój solowy album, a także dał się poznać jako kompozytor koncertu skrzypcowego „Adam’s Apple”.

Kühn i Smoczyński po raz pierwszy pojawili się razem na scenie w 2009 roku podczas polskiej premiery Koncertu skrzypcowego Zbigniewa Seiferta w Krakowie z Orkiestrą Filharmonii Krakowskiej. Następnie odbyło się kolejne spotkanie na koncercie w Katowicach w 2018 roku, tym razem z Narodową Orkiestrą Symfoniczną Polskiego Radia. Joachim Kühn z przyjemnością odkrył, jak daleko rozwinęła się gra skrzypka w międzyczasie. Po kilku minutach wspólnej improwizacji w garderobie NOSPR, Kühn zasugerował żeby razem zrobili nagranie w jego domu na Ibizie. Pięć miesięcy później, w kwietniu 2019 roku, Mateusz Smoczyński stał ze skrzypcami u boku Joachima Kühna siedzącego przy Steinway’u. Zrelaksowani i rozkoszujący się widokami morza oraz solnych połaci na południowym krańcu wyspy, nagrali cztery i pół godziny muzyki. Praktycznie bez dodatkowych take’ów i powtórek. Ten album zawiera niektóre z najbardziej imponujących chwil z tej sesji. Ich dialogi są w jakiś sposób świetliste. Jest elokwencja bez gadatliwości, piękny dźwięk, ale bez jakiegokolwiek pójścia w banalność. Dwóch muzyków, którzy się inspirują i ufają sobie, odnalazło spokój i jasność w świecie, który stracił orientację.